Sekse
Sekse gaat over jouw lichaam, o.a. over met welk geslacht je bent geboren. Als we het hebben over de sekse hebben we het niet alleen over wat er tussen je benen zit. We hebben het over geslachtschromosomen, geslachtsklieren, bijkomende hormonen, en over inwendige en - als laatste - uitwendige geslachtsdelen. Geslacht wordt vaak gebruikt als synoniem voor sekse, maar slaat in feite slechts op genitale geslachtskenmerken. Die bepalen bijvoorbeeld welk geslacht op je geboorteakte komt. De meeste mensen kennen geslacht als tweezijdig: het mannelijk en het vrouwelijk geslacht. Echter, 1 op de 100 mensen heeft een intersekse variatie. Dit is een geslachtsvariatie die niet uitsluitend mannelijk of vrouwelijk is. Bij deze mensen vindt er in de ontwikkeling van de sekse een variërend proces plaats binnen de hierboven genoemde delen die je sekse bepalen.
Gender
Gender gaat over hoe jij je voelt bij de sociale en maatschappelijke verwachtingen van de sekses. Onze wereld is ingesteld op traditionele genderrollen, dit zijn verwachtingen waar je op basis van je geboortegeslacht (simpelweg of je een vulva of penis hebt) aan ‘moet’ voldoen. Deze rollen en normen zijn vaak niet hardop uitgesproken, maar we voelen ze allemaal. Zo is de norm dat vrouwen rokken of jurken dragen, en mannen niet. Of dat mannen hun benen niet hoeven scheren en vrouwen wel. Er zijn ontzettend veel verwachtingen die we samen in stand houden. We zien echter dat veel mensen het fijn vinden om buiten deze verwachtingen te treden; ze kunnen zich niet conformeren aan de verwachtingen die de maatschappij van hen verwacht op basis van hun geboortegeslacht. Zij identificeren zich dan ook vaker als transgender en/of non-binair. De een is hier stelliger in dan de ander. Zo kan iemand zich fijn voelen bij de verwachtingen van de andere sekse en zichzelf een man voelen, terwijl de ander zich niet gezien voelt binnen de hokjes van de sekse en gender. Uit onderzoek van Movisie blijkt dat ongeveer 4% van onze bevolking zich buiten de hokjes identificeert. Dat is ongeveer 1 op de 25 mensen.
Wil je aan de slag met dit thema binnen jouw organisatie?
Wanneer ben je transgender of non-binair?
Voordat we uitleg kunnen geven over transgender mensen, moeten we ook kort uitleggen wat cisgender is, want wat betekent deze term eigenlijk? Je bent cisgender als je genderidentiteit overeenkomt met de sekse die je bij de geboorte hebt gekregen. Bij transgender mensen (ook wel genderdiverse mensen) ligt het wat genuanceerder. Hier heb je namelijk twee verschillende termen voor.
Transgender binaire mensen
Binair betekent tweedeling, in deze context is de tweedeling man/vrouw. Je bent transgender binair wanneer je genderidentiteit niet overeenkomt met de sekse die bij je geboorte is toegewezen en je je met het tegenovergestelde gender identificeert. Dit noemen we dus ook wel trans man of trans vrouw (trans jongen of trans meisje). Je genderidentiteit past dan binnen de man/vrouw verdeling.
Transgender non-binaire mensen
Je bent non-binair als je niet past in de hokjes man/vrouw en je genderidentiteit of expressie buiten deze twee valt. Je voelt je simpelweg geen man of vrouw of je voelt deels en/of beide. Voorbeelden van non-binaire identiteiten zijn: genderfluïde, genderqueer, polygender, bigender, demigender en agender. Deze identiteiten verschillen allemaal van elkaar. Zo is een genderfluïde persoon iemand wiens genderidentiteit door de tijd heen kan veranderen en dus fluctueert tussen twee of meer genders. Een demigender persoon is iemand die zich gedeeltelijk identificeert met een bepaald gender, maar niet volledig. Een agender persoon geeft aan geen gender te ervaren. Iedereen heeft een eigen genderidentiteit. Deze identiteit staat los van de aangewezen sekse bij de geboorte.
Sociale transitie
Een sociale transitie houdt in dat iemand veranderingen doorvoert in het dagelijks leven die geen medische of fysieke aanpassingen met zich meebrengen. Het draait om veranderingen die de manier waarop iemand door anderen gezien wordt, beter laten aansluiten bij hun genderidentiteit. Sociale transitie kan onder andere inhouden: naamsverandering, voornaamwoorden aanpassen, kledingstijl en uiterlijk veranderen, gedrag en rollen in sociale contexten veranderen. Een sociale transitie is flexibel, wat betekent dat mensen elementen kunnen toevoegen of veranderen naarmate ze zich comfortabeler voelen in hun genderexpressie.
Fysieke transitie
Een fysieke transitie, ook wel medische of lichamelijke transitie genoemd, omvat ingrepen en aanpassingen die de fysieke kenmerken van een persoon veranderen om ze beter te laten aansluiten bij hun genderidentiteit. Dit proces kan medische procedures en/of hormonale behandelingen bevatten, zoals: hormonale therapie, chirurgische ingrepen en andere medische procedures zoals laserontharing en stemtraining. Fysieke transities zijn niet noodzakelijk voor iedereen. Sommige mensen vinden dat hun genderidentiteit goed wordt weerspiegeld door sociale veranderingen, terwijl anderen juist veel baat hebben bij fysieke aanpassingen.
Voor sommige trans- en non-binaire mensen zijn beide transities belangrijk, voor anderen slechts een van de twee. Het wel of niet ondernemen van een sociale of fysieke transitie is een zeer persoonlijke keuze. Veel mensen ervaren een gevoel van gendereuforie door veranderingen die hun genderidentiteit bevestigen, zowel sociaal als fysiek. Respect en begrip vanuit de omgeving, het goed gebruiken van voornaamwoorden en de erkenning van iemands gekozen naam, kunnen een wereld van verschil maken, zelfs zonder fysieke transitie.
Het verschil tussen genderidentiteit, genderexpressie en gender perceptie
Je genderidentiteit beschrijft jouw interne ervaring van het zijn van een man, een vrouw, een non-binair persoon of anderszins. Elke persoon ervaart gender anders. Je kunt iemands gender niet kennen door er simpelweg naar te kijken.
Genderidentiteiten zijn onder meer:
Cisgender: mensen van wie de genderidentiteit overeenkomt met het geboortegeslacht dat ze bij de geboorte hebben gekregen.
Transgender (binair): personen van wie de genderidentiteit het tegenovergestelde is van het geboortegeslacht dat ze bij de geboorte hebben gekregen. Dit zijn transmannen en transvrouwen.
(Transgender) non-binair: een overkoepelende term om mensen te beschrijven die hun genderidentiteit en/of expressie ervaren buiten de man/vrouw tweedeling, inclusief mensen die genderfluïde, genderqueer, polygender, bigender, demigender of agender zijn.
Genderexpressie
Genderexpressie beschrijft de manier waarop je jouw gender presenteert of uitdrukt, inclusief uiterlijk, kleding, kapsels en gedrag. Mensen kunnen een zekere mate van controle uitoefenen over hun genderexpressie, afhankelijk van hun middelen en omgeving. Het betekent echter niet dat iemands genderexpressie altijd conform de verwachtingen zijn van het binaire stereotyperende gendersysteem.
Gender perceptie
Genderperceptie is gebaseerd op hoe mensen elkaars gender en lichaam waarnemen en evalueren, wat we, in tegenstelling tot genderexpressie, niet kunnen controleren. Mensen zien gender op basis van een verscheidenheid aan visuele en sociale signalen, zo niet enkel iemands genderexpressie, maar ook wordt het bepaald door fysieke kenmerken en de sociale rol die ze aannemen. Het stereotype binaire gedachtegoed (hoe een man en hoe een vrouw moet zijn) neemt dan de overhand in het brein van de mens. Op zo’n moment komt het vaak voor dat er een aanname wordt gemaakt en dit vaak resulteert in het misgenderen van trans- en non-binaire mensen.
Om je genderperceptie los te laten, is het belangrijk om jezelf te trainen om geen aannames te maken over het gender van mensen. Je kunt iemands gender niet zien door ernaar te kijken. We weten iemands naam ook niet als we elkaar ontmoeten. Taal is een belangrijk onderdeel van genderinclusiviteit. Het is belangrijk om de voornaamwoorden van mensen te onthouden en ze correct te gebruiken. Lukt het je nog niet? Ga dan naar pro-now.com en oefen.
Misschien ben jij wel eens overdonderd door alle letters in het regenboog alfabet, want waarom hebben we precies die hokjes? En waarom vindt de een ze juist wel fijn en de ander niet? Daar is een simpel antwoord voor. De woorden die we gebruiken zijn de wereld waar we in leven. Als we met woorden kunnen vertellen wie we zijn, zullen we onszelf beter begrijpen en een ander ons ook. Om ervoor te zorgen dat er bewustwording, begrip en acceptatie plaatsvindt rondom gender zijn de hokjes van belang omdat het ons educatie biedt. Deze definities zijn onze communicatietools en zonder die tools kunnen we niet goed met elkaar communiceren.
Zichtbaarheid is de eerste stap is naar verandering.
