Wat is seksuele vrijheid?
Seksuele vrijheid heeft een brede betekenis die verschillende thema’s, onderwerpen en aspecten aanstipt. Het is een heel spectrum waar je meer ontdekt over seksuele oriëntatie, de orgasmekloof, genot, intimiteit, relaties, seksuele diversiteit, etc. De overkoepelende betekenis voor seksuele vrijheid is ‘de vrijheid om seksueel actief te zijn en de controle en regie te hebben over je eigen seksualiteit’. Echter, een persoonlijke betekenis is voor iedereen verschillend. Jij voelt en bent namelijk anders seksueel vrij dan bijvoorbeeld je vriend, je moeder of je sibling.
Wil je aan de slag met dit thema binnen jouw organisatie?
Onze kijk op seks
Seks en intimiteit bestaan al zolang als wij mensen bestaan, maar de wetenschap rondom seksualiteit is nog niet zo oud. Dit is pas rond de jaren 40 ontstaan, en werd pas in de jaren 70 gezien als onderdeel van de wetenschap. De ontwikkelingen binnen de seksuologie, zoals de onderzoeken van Alfred Kinsey, de opkomst van sekstherapie, de anticonceptiepil en de verschillende emancipatie golven hebben een enorme positieve impact gehad op alle seksuele ontwikkelingen. Dankzij deze stappen in de geschiedenis kunnen we nu steeds vrijer leven in onze seksualiteit, intimiteit en relaties.
Seksualiteit was vroeger een makkelijker vraagstuk dan tegenwoordig. Dit komt doordat er nu meer mogelijk is en doelen en ideeën over seksualiteit minder helder gedefinieerd zijn. Het feit dat dit vraagstuk moeilijker is, betekent niet iets slechts. Het heeft veel positieve effecten. Zo hebben we het in de 21e eeuw gelukkig steeds vaker over queer relaties, over femininiteit en masculiniteit, komen we in opstand tegen conditionering*, hebben we eerder een weerwoord op seksisme en hebben we een hekel aan slutshaming. De seksuele revolutie heeft hier een groot aandeel in gehad. Toch zijn we er nog niet en valt er veel winst te behalen op het gebied van seksuele ontwikkeling.
Zo zien we namelijk dat, volgens onderzoek van Rutgers, de seksuele vorming op middelbare scholen maar een 5,6 krijgt. Daarnaast vindt 25% van de jongens en 13% van de meisjes het niet oké wanneer twee mannen in het openbaar met elkaar zoenen, en vindt 1 op de 3 mannen en 1 op de 4 vrouwen dat de verspreiding van een online naaktfoto je eigen schuld is. Ook heeft 22% van de jonge vrouwen seks gehad tegen de wil - 53% als je zoenen en seksueel aanraken tegen de wil meerekent, weet maar 36% van de vrouwen en 30% van de mannen hoe een clitoris eruitziet, komt 36% van de jonge vrouwen klaar tijdens penis-in-vagina seks ten opzichte van 92% van de jonge mannen, en zijn de twee meest gestelde vragen aan genderdiverse en trans (non-)binaire mensen wat ze in hun broek hebben zitten en hoe ze seks hebben. Dus ondanks dat we aan de ene kant het gevoel hebben dat we meer de vrijheid kunnen opzoeken in onze genderidentiteit, genderexpressie en seksueel genot, zien we aan de andere kant dat de gender en seksuele beperkingen nog enorm ingebed zijn in onze manier van denken. Door hier niet over te praten, zal er niets veranderen. Willen we seksuele vrijheid en 100% autonomie, dan moeten we met nieuwe denkbeelden komen en juist gaan praten met elkaar.
We halen graag nog een keer de onderzoeken van hoogleraar en gerenommeerd seksuologe Ellen Laan aan. Uit haar onderzoeken blijkt dat hoe beter de voorlichting is die jongeren krijgen, en hoe vaker ouders met hun kinderen over seks praten, hoe autonomer je als individu wordt. Zo weten jongeren op latere leeftijd beter wat ze wel en niet willen, zijn ze weerbaarder voor grensoverschrijdend gedrag, zijn ze actiever bezig met het voorkomen van zwangerschappen, stellen ze hun seksuele debuut uit en genieten ze meer van seks. Een positieve seksuele vorming, die al eerder start dan de puberteit, draagt dus bij aan een samenleving waar jongeren respect hebben voor elkaars wensen en grenzen, en begrip hebben voor diversiteit.
Allemaal leuk en aardig, maar wat betekent seks nou eigenlijk?
De definitie van seks blijft moeilijk te duiden. Over de afgelopen decennia hebben er veel ontwikkelingen plaatsgevonden die de betekenis van seks weer hebben veranderd. De norm die heerst over seks is dat het vooral gericht is op het binaire en hetero perspectief. Zo wordt seks gezien als het hebben van geslachtsgemeenschap tussen een man en een vrouw, met ejaculatie - en voortplanting - als doel. Seks is echter zoveel meer dan alleen dit perspectief. Seks gaat over alle handelingen die gericht zijn op intiem lichamelijk contact die gepaard gaan met gevoelens van opwinding, lust en passie. Het kan dus gaan om zoenen, maar ook om penetratie. Het kan gaan over masseren, maar ook over samen naar ethische porno kijken. In onze ogen is het belangrijk dat iedereen zelf vorm kan geven aan diens eigen definitie van seks en dit ook onder woorden kan brengen. Hoe meer woorden we ergens aan geven, hoe makkelijker het wordt voor mensen om hun gevoel en behoeftes te kunnen plaatsen en uitdrukken.
Seksuele oriëntatie
Je seksuele oriëntatie gaat over tot wie je je seksueel of romantisch aangetrokken voelt, over met wie je een relatie en/of seks wil hebben en over wie of wat je fantaseert. Seksuele aantrekking is niet hetzelfde als romantische aantrekking. Je kan je lichamelijk (seksueel) aangetrokken voelen tot iemand voor wie je geen verliefde (romantische) gevoelens hebt, en andersom of beide (niet). Daarnaast is het ook mogelijk dat je geen aantrekkingskracht voelt tot een ander. Dit noemen we aseksueel of aromantisch. Demiseksueel of demiromantisch betekent weer dat je je pas aangetrokken kan voelen tot iemand wanneer je een sterke emotionele band met diegene hebt. Sapioseksuelen voelen zich alleen aangetrokken tot het intellect van een ander, het uiterlijk is ondergeschikt. De term queer wordt gebruikt als parapluterm voor mensen die zich af willen zetten tegen de standaard hetero- en gendernorm. Je seksuele oriëntatie is niet altijd eenduidig. Je kan je bijvoorbeeld aangetrokken voelen tot mensen van het andere geslacht, maar toch seks hebben met iemand van je eigen geslacht. Of misschien identificeer je je als homoseksueel, maar kan je ook gevoelens krijgen voor iemand van het vrouwelijke geslacht. De vraag is dan ook weer: val je op iemands geslacht of op iemands gender? Je seksuele oriëntatie is niet iets wat je hele leven vaststaat, het kan veranderen naarmate je ouder wordt.
Relaties
Als we kijken naar relatievormen, kan je spreken over twee overkoepelende vormen: monogamie en ethische non-monogamie. Onder monogamie valt primaire monogamie - je blijft de rest van je leven met één partner - en seriële monogamie - je hebt meerdere liefdesrelaties in je leven, maar blijft binnen die relaties wel monogaam. Onder ethische non-monogamie vallen open relaties, polyamorie en swingen. Bij een open relatie kom je als partners overeen dat je vrij bent om seks te hebben met anderen, maar dat gevoelens daar los van staan. Polyamorie is het vermogen en de levenswijze om meerdere seksuele, platonische en/of liefdesrelaties te hebben met toestemming. Deze vorm kan je nog opsplitsen in hiërarchische polyamorie - hierbij heb je primaire en secundaire partners - en egalitaire polyamorie - hierbij zijn alle partners gelijkwaardig. Bij swingen ga je in je vaste relatie op zoek naar intimiteit met andere partners.
Uit recent onderzoek blijkt dat 39% van de jongeren niet meer gelooft in primaire monogame relaties. Tegenwoordig zijn we meer van de seriële monogamie en de ethisch non-monogame relaties, waarbij laatstgenoemde ieder jaar steeds verder stijgt. Niet alleen de jongere generaties ervaren dat de monogame norm soms beklemmend werkt, ook ouderen hebben hier last van gehad. Uit onderzoek blijkt namelijk dat 70% van de ouderen wel eens is vreemdgegaan. Vreemdgaan wordt ook wel non-consensuele non-monogamie genoemd. Het betekent dus dat de norm die we hebben gecreëerd te weinig ruimte geeft aan mensen die hier vrijer in willen zijn. Gelukkig is er de afgelopen jaren een ontwikkeling gaande waar we ons meer en meer thuis in kunnen voelen.
*Conditionering is dat je je in hoge mate aanpast aan je omgeving, oftewel leven in het huidige systeem en de patronen die we onszelf hebben aangeleerd.
Zichtbaarheid is de eerste stap is naar verandering.
